Gazeta Szamotulska, nr 35 (607) 2008 r.

Premiera  najstarszej  polskiej  opery w  Szamotułach
„Heca  albo  polowanie  na  zająca”

Szamotuły   mogą  zasłynąć   niebawem   niezwykłym  wydarzeniem.  Ma  nim być  premiera  najstarszej   polskiej  opery.  Unikatowe  dzieło  historyczne  ma  zostać  zaprezentowane  w  Zamku  Górków,  podczas  przewidzianej   na  drugą  połowę  października,  kolejnej  łowieckiej  imprezy  z  cyklu  „Salon  Hubertowski”.
Jej  organizatorzy    wraz  z Fundacją  im.  Maksymiliana   Myszkowskiego z  Poznania  postanowili  uświetnić   myśliwskie przedsięwzięcie, łącząc  je  z  pierwszą  sceniczną  prezentacją  dzieła  z  przełomu  XVII  i XVIII wieku,  poświęconego  tematyce  łowieckiej. Impreza  zaplanowana  na  17  października   ma  odbyć  się  pod  nazwą „ Salon   z  dawną operą: Anonim (XVIII w.) Heca albo  polowanie na  zająca”.

Rewelacyjne  odkrycie

Utwór  muzyczny o  którym  mowa,  zachował  się  w  postaci oryginalnego  rękopisu. Nie  jest  znany  jego  autor, ani tytuł. Dzieło przechowywane  w  zbiorach  Biblioteki  Uniwersyteckiej w  Poznaniu, figurowało w katalogu  jako  kantata  myśliwska. Okazało  się  jednak, że  utwór został  niewłaściwie sklasyfikowany.
Rewelacyjnego  odkrycia  w  tej  mierze dokonał  profesor Jerzy Gołos z  warszawskiej Akademii Muzycznej. Dowiódł  on, że  dawny  rękopis to  kameralna opera, najstarsza z zachowanych  w  języku  polskim. Wcześniej  za  takową  uznawano „Nędzę  uszczęśliwioną” Macieja  Kamińskiego  do  libretta Wojciech  Bogusławskiego  z lat 70-tych XVIII  wieku. Cechy  języka  literackiego  wskazują  na to, że cenny   utwór  pochodzi z  rejonu  południowo-wschodniej Polski, być  może  z okolic  Krosna. Profesor Gołos  zastanawiał  się  czy rękopis nie  powstał  w  bursach  jezuickich, w  których  bardzo  hołubiono  muzykę. Jest  to  jednak  mało  prawdopodobne, ponieważ  w  „Hecy”  żartuje  się  ze  spraw  duchowych  i  parodiuje  księży. Fakt  ten  podnosi  wartość  utworu, który  należy  do  nielicznych muzycznych dzieł  historycznych  o  charakterze  świeckim, zachowanych  do  naszych czasów. Zanim anonimowy   rękopis  trafił  do  zbiorów  poznańskich, należał  do  wybitnego  muzykologa  Adolfa Chybińskiego, zmarłego w 1952  roku.

Komiczna  opowieść o łowach i  uczcie

Opera  z  poznańskiej  biblioteki  to  komiczna  opowieść  o polowaniu  na   zająca, który  był  tradycyjnym daniem podawanym na  Boże  Narodzenie. Jedna  ze  scen  zawartych w  nutowym rękopisie  poświęcona  jest przyrządzaniu  tego  specjału  z dodatkiem „imbieru, kaparów, oliwków”. Pojawia  się  także  opis  przygotowań  do łowów i  obfitej uczty,  która  kończy  się  leczeniem  trawiennych  przypadłości.  Utwór z przełomu  XVII i XVIII  wieku  ukazuje  więc  obyczajowość polską  tego  okresu. W  wartkiej akcji  z   zabawnymi dialogami,  pojawiają  się rytmy  oberka „gonionego”, a  cała  muzyka  ma proste  i łatwe brzmienie. Profesor  Gołos  uzupełnił   historię anonimowego autora, wymyślając  do  niej  finał. Przygotował  również  partyturę  do scenicznego  wykonania. 

„Potrzeba  nam  porywających  pomysłów”

Inicjatorem  wystawienia  w  Szamotułach  najstarszej  polskiej  opery jest  Radosław  Jastak,   członek  poznańskiego  zespołu  wokalnego  „Kwartet Poznański”,  nawiązującego   swym  repertuarem  do  tradycji  łowieckich.  Reprezentuje  on  Fundację  im.  M. Myszkowskiego,  która  w  ramach  promocji  kultury  i  sztuki  podjęła  się  realizacji  zadania związanego  ze  scenicznym  wykonaniem bezcennej,  historycznej  opery.  – Do  scenicznych  przygotowań  odkrytej  sztuki zainspirował  mnie  Andrzej  Jazdon kierownik  Oddziału  Zbiorów  Specjalnych  Biblioteki  Uniweryteckiej  w Poznaniu – wyznaje Jastak.

R. Jastak  pełni  rolę  kierownika  muzycznego  przygotowywanego  przedsięwzięcia.
Siedząca  obok  Anna Słonka-Moskwa tworzyć będzie  scenografię  do  opery  myśliwskiej.

Współtwórcy szamotulskich  „Salonów  Hubertowskich” -  należący  do  braci  łowieckiej wybitny  znawca  i wykonawca   muzyki  myśliwskiej  Krzysztof  Kadlec i   redaktor  naczelny  naszej  Gazety Marek Libera - wraz  z  przedstawicielem  Fundacji  im. M. Myszkowskiego zwrócili  się   do  burmistrza Szamotuł  Jacka  Grabowskiego,  z  prośbą  o  wsparcie  ich   inicjatywy.
- To  coś  bardzo  ciekawego  dla  Szamotuł.  Nasze  miasto  wciąż  poszukuje  porywających  pomysłów,  które  ożywiłyby  jego  wizerunek – komentował  przedstawiony  mu  zamysł  burmistrz.
- Szamotuły  wybraliśmy  jako  pierwsze  miejsce  do  wystawienia  tego  dzieła.  Zobaczymy  jaki  będzie  odzew,  chcemy  ruszyć  w trasę. Sądzę, że  grono odbiorców opery  nie  będzie wąskie.  Zamierzamy  dotrzeć  z wiedzą  na  jej  temat  również  do dzieci  i młodzieży,  w  ramach  działalności  edukacyjnej – mówił  o projekcie R.  Jastak.

Wybitny  znawca  w  dziedzinie  muzyki  łowieckiej K. Kadlec (od lewej)  i  redaktor  naczelny  naszej Gazety M. Libera to  współorganizatorzy  „Salonów  Hubertowskich”, poszukujący  nieustannie nowych inspiracji.

Stworzona  zgodnie z tradycjami barokowymi partytura, uznana  za  niezwykłe  dzieło sztuki  muzycznej ma  charakter jedynie szkicu, który trzeba  wypełnić  instrumentami. Jednoaktowa opera  w trzech odsłonach z udziałem ośmiu  solistów,   ma  zostać  wystawiona   z  wykorzystaniem m. in.:  skrzypiec, wiolonczeli,  klarnetu, waltorni, klawesynu i  rogu myśliwskiego.  
Całkowity   koszt  premierowego przedstawienia  przewidziany  jest  na 67 500 zł.  Na  razie  udało się  pozyskać  niewielką część tej kwoty od  Nadleśnictwa Wronki i Rady  Okręgowej  Polskiego  Związku  Łowieckiego w  Poznaniu.  Burmistrz  Grabowski  deklaruje  przekazanie  na  rzecz  planowanego  przedsięwzięcia fundusze  rzędu  15 do  20 tys. zł.
- Utwór uznany  za  najstarszą  polską  operę to  komedia  rybałtowska. Jest  ona  dowodem na  to, że  pod  względem  kanonów  ówczesnej  twórczości,   nie  odstawaliśmy   na  przykład   od  Włochów – stwierdzają  zgodnie  Jastak i  Kadlec.