Organizacja sygnalistyki myśliwskiej w Polsce

Organizacja sygnalistyki myśliwskiej w Polsce

dr inż. Maciej Strawa

Klub Sygnalistów Myśliwskich PZŁ

 

W Polsce współczesna organizacja sygnalistyki myśliwskiej datuje się od 1982 roku. Przeprowadzono wówczas pierwszy konkurs sygnalistów myśliwskich, w którym wzięło udział 25 solistów i 8 zespołów uczniów średnich szkół leśnych. W 2007 roku minęło więc 25 lat organizacji konkursów sygnalistów myśliwskich w Polsce.

Następnym ważnym wydarzeniem w historii współczesnej sygnalistyki myśliwskiej było utworzenie w 1995 roku Klubu Sygnalistów Myśliwskich Polskiego Związku Łowieckiego. Od tego czasu nastąpił gwałtowny rozwój grania na rogach myśliwskich w Polsce. W dużym stopniu zaczęła zwiększać się liczba sygnalistów, zespołów i imprez muzycznych oraz podejmowanych różnego rodzaju inicjatyw.

Klub Sygnalistów Myśliwskich PZŁ jest organizacją polskich sygnalistów myśliwskich, której głównym celem jest utrzymywanie i rozwijanie jednej z najpiękniejszych tradycji polskiego łowiectwa, jakim jest granie na rogu myśliwskim. Tradycja ta jednak różni się od innych tym, że ciągle ma ogromne znaczenie praktyczne. Sygnały myśliwskie nie tylko usprawniają prowadzenie polowań zbiorowych, ale przede wszystkim ułatwiają zachowanie bezpieczeństwa na tych polowaniach.

Szacuje się, że w Polsce aktualnie gra na rogach myśliwskich 2-3 tysięcy osób. Są to przede wszystkim ludzie młodzi. Do klubu należy nieco ponad 500 spośród nich. Upatruje się w tym przyszłości tej dziedziny łowiectwa w Polsce. Duża część tych osób zorganizowana jest w ok. 70 zespołach grających na różnym poziomie muzycznym. Co roku powstaje kilka nowych zespołów, w kołach łowieckich, a w ostatnich latach w nadleśnictwach. Najlepsze zespoły działają w wyższych i średnich szkołach leśnych. Np. na wydziałach leśnych w Poznaniu i Warszawie oraz w technikach leśnych w Warcinie, Goraju i Brynku. Największa popularność grania na rogach myśliwskich jest w zachodniej Polsce (Pomorze, Wielkopolska i Śląsk), a ostatnio także w północno-wschodniej części kraju (Warmia i Mazury). We wschodniej i południowej części kraju jest zdecydowanie mniej osób grających na rogach myśliwskich.

W Polsce gra się od połowy XIX wieku tzw. pszczyńskie sygnały myśliwskie. Te same sygnały, które gra się np. w Niemczech i Austrii. Oficjalny zbiór jest uzupełniony jednak o kilka innych polskich sygnałów, np. Wilk lub ryś na rozkładzie, Jenot na rozkładzie, Król polowania i Darz Bór. W 2001 roku Naczelna Rada Łowiecka zatwierdziła zbiór nut sygnałów myśliwskich obowiązujący w Polsce - zarówno podczas polowań, jak i podczas konkursów. Zawiera on 60 sygnałów myśliwskich jednogłosowych i wielogłosowych opracowanych muzycznie na 2-4 głosów rogów Pless in B i 2 głosy rogów Par force in B.

Polskie zespoły grają przede wszystkim podstawowe sygnały myśliwskie używane na polowaniach oraz europejską muzykę myśliwską (polską, niemiecką, austriacką, czeską, słoweńską). Podstawowymi instrumentami muzycznymi są małe rogi myśliwskie tzw. pszczyńskie rogi myśliwskie w stroju muzycznym B. Dodatkowymi instrumentami są duże rogi myśliwskie Par force in B, używane przez dużą część zespołów. Kilka zespołów używa także małych rogów wentylowych. Rogi myśliwskie Par force in Es są mało popularne. Istnieją trzy małe zespoły, które od niedawna grają na tych instrumentach. W Polsce jest jeden 6-osobowy zespół grający francuska muzykę myśliwską na oryginalnych rogach in D. Zespół działa przy Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa w Warszawie.

Reprezentacyjny Zespół Muzyki Myśliwskiej Polskiego Związku Łowieckiego jest zespołem złożonym z muzyków zawodowych, pracujących na co dzień w orkiestrach symfonicznych miasta Poznania. Jego kierownikiem jest trębacz Mieczysław Leśniczak. Zespół typu „brass kwintet” specjalizuje się w muzyce myśliwskiej, często występuje w poszerzonym składzie o inne instrumenty i solistów-śpiewaków.

Klub Sygnalistów Myśliwskich PZŁ posiada swój regulamin zatwierdzony przez Naczelną Radę Łowiecką. W wyniku wieloletniej działalności zostały wypracowane takie dokumenty jak: „Regulamin ogólnopolskich i regionalnych konkursów sygnalistów myśliwskich”, „Regulamin konkursu muzyki myśliwskiej” i „Instrukcja organizacji konkursów sygnalistów myśliwskich”.

Klub posiada program komputerowy do obsługi konkursów sygnalistów myśliwskich. Program jest bardzo rozbudowany i ciągle doskonalony. Umożliwia sprawne przeprowadzenie nawet bardzo dużego konkursu.

Od 2002 roku klub posiada swoją stronę internetową http://www.muzyka.mysliwska.pl Jej zadaniem jest szybka i rzetelna informacja o Klubie, konkursie „O Róg Wojskiego” i innych konkursach, o zespołach sygnalistów myśliwskich, wydawnictwach nutowych i nagraniach dźwiękowych, aktualnościach, artykułach, biografiach, portal zawiera forum dyskusyjne i linki. Portal internetowy jest bardzo dobrą wizytówką naszego klubu i całego Polskiego Związku Łowieckiego.

W ostatnich latach wydano kilka publikacji nutowych, najważniejsze z nich to „Sygnały myśliwskie” pod redakcją Macieja Strawy (2001) i zbiór polskich pieśni myśliwskich pt. „Hej na dzika” opracowanych przez Krzysztofa Kadleca (2004). Ponadto nagrano i wydano kilka płyt kompaktowych CD z sygnałami i muzyka myśliwską w wykonaniu solowym i zespołowym. Dokumentują one poziom wykonawczy polskiej muzyki myśliwskiej.

Klub podlega bezpośrednio Zarządowi Głównemu PZŁ. Pracami klubu kieruje 5-osobowy zarząd. W jego strukturze ważnym organem jest komisja muzyczna (7 osób) odpowiedzialna za stan sygnałów i muzyki myśliwskiej oraz kolegium jurorów (aktualnie 15 osób), które zapewnia poprawność i wysoki poziom oceny konkursowej. Wśród jurorów są muzycy profesjonalni i amatorzy, wszyscy grający na instrumentach dętych, fachowcy w swojej dziedzinie. W klubie działa także 3-osobowa komisja rewizyjna i 3-osobowa komisja etyki. Organy klubu są wybierane na 5 lat, z wyjątkiem jurorów, którzy po odbyciu szkolenia są nominowani przez Zarząd Główny PZŁ. Najwyższą władzą klubu jest walne zebranie członków klubu, które odbywa się raz do roku.

Klub jest inicjatorem ogólnopolskich konferencji organizatorów konkursów. Ich celem jest wymiana doświadczeń, wspólne uzgodnienia i szkolenie z wybranych zagadnień, np. z pracy w programie komputerowym do obsługi konkursów sygnalistów myśliwskich. Klub kilka razy organizował seminarium metodyczne dla kierowników zespołów. Od 2005 roku organizuje także ogólnopolskie zawody sygnalistów myśliwskich w strzelaniach myśliwskich. W 2000 roku klub był organizatorem międzynarodowego sympozjum naukowego nt. muzyki myśliwskiej. Sympozjum odbyło się w zameczku myśliwskim Promnice k. Pszczyny, która jest kolebką sygnałów i małego rogu myśliwskiego. Referaty wygłosiło 12 ekspertów z Polski, Niemiec, Austrii i Czech. Niestety nie udało się dotąd opublikować tych materiałów. Będzie to ważne zadanie dla naszego klubu w najbliższym czasie.

Regulamin konkursów sygnalistów myśliwskich w Polsce przewiduje występy w kategorii solistów i zespołów. Wykonawcy podzieleni są w klasach wg trudności repertuaru: klasa C (łatwe sygnały), klasa B (średniotrudne sygnały) i klasa A-G (trudne sygnały). Specjalna klasa D stworzona jest dla dzieci do lat 12. W kategorii zespołowej ważna jest jeszcze liczba członków zespołu i rodzaje instrumentów. Przed występem losowane są 3 sygnały z danej klasy. Wykonawcy oceniani są przez 3-5 osobowe jury w 4 kryteriach oceny konkursowej: wygląd zewnętrzny i prezentacja, zgodność wykonania muzycznego z zapisem nutowym (melodia, rytm, tempo, artykulacja), technika grania (warsztat, brzmienie, kiks, intonacja) i wrażenie muzyczne. W pierwszym kryterium można otrzymać 0-10 punktów za cały występ, a w pozostałych kryteriach 0-10 punktów za każdy sygnał od każdego jurora. Regulamin muzyki myśliwskiej przewiduje tylko kategorię zespołową w 4 klasach: MB – rogi myśliwskie in B, MEs – rogi myśliwskie in Es, MD - rogi myśliwskie in D i MSH (Salon Hubertowski) – prezentacje instrumentalne na instrumentach nie myśliwskich, wokalne i instrumentalno-wokalne.

W 2007 roku odbyło się w Polsce 21 konkursów sygnalistów myśliwskich. Część z nich, tj. konkursy wojewódzkie, stanowi eliminacje solistów do konkursu ogólnopolskiego. Mistrzostwami Polski jest Ogólnopolski Konkurs Sygnalistów Myśliwskich „O Róg Wojskiego”. Odbywa się on w ramach Ogólnopolskiego Festiwalu Muzyki Myśliwskiej. Festiwal każdego roku organizowany jest w innym miejscu Polski, trwa 3 dni i jest wielkim świętem sygnalistów myśliwskich. Uczestniczą w nim zakwalifikowani soliści i prawie wszystkie działające w kraju zespoły. Oprócz konkursu sygnałów myśliwskich, odbywa się wówczas konkurs muzyki myśliwskiej, liczne koncerty, walne zebranie członków klubu, msza św. hubertowska i inne imprezy towarzyszące. Festiwal ma często charakter międzynarodowy i jest najważniejszą imprezą muzyki myśliwskiej w Polsce.

---

Zur Organisation des Jagdhornblasens in Polen

Dr.-Ing. Maciej Strawa

Jagdhornbläser-Club des Polnischen Jagdverbandes

 

Die heutige Organisation des Jagdhornblasens in Polen geht auf das Jahr 1982 zurück. Zu jenem Zeitpunkt wurde erstmalig ein Jagdhornbläserwettbewerb ausgetragen, an dem 25 Solisten und 8 Bläsergruppen, bestehend aus Schülern der forstlichen Fachoberschulen, teilnahmen. So ist 2007 die Organisation der Jagdhornbläserwettbewerbe in Polen 25 Jahre alt geworden.

Als ein weiteres wichtiges Ereignis in der Geschichte des gegenwärtigen Jagdhornblasens gilt die Gründung des Jagdhornbläser-Clubs des Polnischen Jagdverbandes im Jahre 1995. Seitdem war in Polen eine rasante Entwicklung des Jagdhornblasens zu verzeichnen. Diese führte zunehmend zu einem starken Anstieg der Anzahl von Jagdhornbläsern, Bläsergruppen, musikalischen Veranstaltungen und diversen Initiativen.

Der Jagdhornbläser-Club des Polnischen Jagdverbandes ist eine Organisation der polnischen Jagdhornbläser; ihr Hauptziel besteht darin, das Jagdhornblasen als eine der schönsten Traditionen des polnischen Jagdwesens aufrechtzuerhalten und weiterzupflegen. Diese Tradition unterscheidet sich allerdings von anderen Traditionen dadurch, dass ihr nach wie vor eine immense praktische Bedeutung zukommt. Die Jagdsignale erleichtern nicht nur die Durchführung von Gesellschaftsjagden, sondern dienen vielmehr Sicherheitszwecken bei solchen jagdlichen Veranstaltungen.

In Polen gibt es im Moment schätzungsweise 2-3 Tausend Jagdhornbläser. Dabei handelt es sich meistens um junge Personen. Davon gehören knapp über 500 Personen dem Club an. Dies sieht man als die Zukunft dieses Bereiches des polnischen Jagdwesens an. Die Bläser sind großenteils in ca. 70 Bläsergruppen organisiert, die ein unterschiedliches musikalisches Niveau aufweisen. Jedes Jahr entstehen einige neue Gruppen sowohl bei Jägerschaften (Jagdkreisen) als auch - in den letzten Jahren – bei Forstämtern. Die besten Bläsergruppen agieren an forstwissenschaftlichen Fakultäten und forstlichen Fachoberschulen. Hierzu gehören beispielsweise die forstwissenschaftlichen Fakultäten in Posen und Warschau sowie die forstlichen Fachoberschulen in Warcino, Goraj und Brynek. Die größte Popularität genießt das Jagdhornblasen in Westpolen (Pommern, Großpolen und Schlesien) als auch neuerdings ebenfalls im nordwestlichen Teil des Landes (Ermland und Masuren). In Ost- und Südpolen gibt es wesentlich weniger Jagdhornbläser.

In Polen werden ab Mitte des 19. Jahrhunderts Pless-Jagdsignale geblasen. Es handelt sich dabei um dieselben Jagdsignale, die beispielsweise auch in Deutschland und Österreich geblasen werden. Die offizielle Liste der Jagdsignale ist allerdings um einige andere polnische Stücke wie etwa Wolf oder Luchs tot, Marderhund tot, Jagdkönig und Weidmannsheil ergänzt. Im Jahre 2001 hat der Generalrat für das Jagdwesen eine Notensammlung für Jagdsignale freigegeben, die in Polen sowohl für Jagden als auch für Wettbewerbe gilt. Sie beinhaltet 60 ein- und mehrstimmige Jagdsignale, die musikalisch für 2-4 Stimmen für Fürst-Pleß-Hörner in B und für 2 Stimmen für Parforcehörner in B bearbeitet wurden.

Die polnischen Bläsergruppen blasen vor allem übliche Jagdsignale, die auf Jagden eingesetzt werden, und die europäische Jagdmusik (aus Polen, Deutschland, Österreich, Tschechen, Slowenien). Als Musikinstrumente werden meistens Fürst-Pleß-Hörner in B eingesetzt. Ein großer Teil der Bläsergruppen benutzt darüber hinaus auch Parforcehörner in B. In einigen Gruppen werden auch kleine Ventilhörner geblasen. Parforcehörner in Es sind wenig verbreitet. Es gibt drei kleine Bläsergruppen, die seit kurzem diese Instrumente benutzen. In Polen existiert eine aus 6 Bläsern bestehende Gruppe, die französische Jagdmusik mit originalen Hörnern in D spielt. Die Gruppe agiert beim Jagd- und Reitereimuseum in Warschau.

Das Repräsentationsensemble der Jagdmusik des Polnischen Jagdverbandes besteht aus Berufsmusikern, die sonst in Symphonie-Orchestern der Stadt Posen tätig sind. Das Ensemble wird vom Trompeter Mieczysław Leśniczak geleitet. Dieses „Brass Quintett“ ist auf Jagdmusik spezialisiert und tritt oft auch in erweiterter Besetzung mit anderen Instrumenten und Solosängern und –sängerinnen auf.

Der Jagdhornbläser-Club des Polnischen Jagdverbandes verfügt über eigene Geschäftsordnung, die vom Generalrat für das Jagdwesen genehmigt wurde. Im Laufe der langjährigen Tätigkeit wurden unter anderem folgende Dokumente erstellt: „Ordnung der gesamtpolnischen und regionalen Wettbewerbe im Jagdhornblasen“, „Ordnung des Jagdmusikwettbewerbs“ und „Anweisung für die Organisation von Jagdhornbläser-Wettbewerben“.

Der Club besitzt ein Computerprogramm für die Durchführung von Jagdhornbläser-Wettbewerben. Das Programm ist sehr ausgebaut und wird ständig weiterentwickelt. Sogar sehr große Wettbewerbe können damit reibungslos durchgeführt werden.

Seit 2002 besitzt der Club eigene Internetpräsenz (http://www.muzyka.mysliwska.pl). Die Site soll Informationen über den Club selbst, den Wettbewerb „um das Wojski-Horn“ und andere Wettbewerbe, über Jagdhornbläsergruppen, Notenverlage und Tonaufnahmen, Aktuelles, Fachartikel und Biografien schnell und zuverlässig vermitteln; das Portal beinhaltet ein Diskussionsforum und Links. Das Internetportal ist eine sehr gute Visitenkarte für unseren Club und den gesamten Polnischen Jagdverband.

In den letzten Jahren wurden einige Notenveröffentlichungen herausgegeben, die wichtigsten davon sind: „Jagdsignale“, herausgegeben von Maciej Strawa (2001), und eine Sammlung polnischer Jagdlieder unter dem Titel „Hej na dzika”, bearbeitet von Krzysztof Kadlec (2004). Darüber hinaus wurden einige CDs mit Jagdsignalen und Jagdmusik als Solo- und Gruppenvortrag aufgenommen und herausgegeben. Diese belegen das Niveau, auf dem die polnische Jagdmusik vorgetragen wird.

Der Club ist dem Hauptvorstand des Polnischen Jagdverbandes direkt unterstellt. Die Clubarbeit wird von einem fünfköpfigen Vorstand geleitet. Wichtige Organe in der Aufbauorganisation des Clubs stellen ein Musikausschuss (7 Personen), der für den Stand der Jagdsignale und Jagmusik zuständig ist, sowie ein Wettbewerbsrichterkollegium (derzeit 15 Personen) dar, das für die Ordnungsmäßigkeit und das hohe Niveau der Wettbewerbsbewertungen Sorge trägt. Zu den Wettbewerbsrichtern gehören sowohl Berufsmusiker als auch Laienmusiker, die Blasinstrumente spielen und über die Fachkompetenz in dem jeweiligen Bereich verfügen. Im Club funktionieren des Weiteren ein dreiköpfiger Revisionsausschuss und ein dreiköpfiger Ethikausschuss. Die Cluborgane werden für die Dauer von 5 Jahren gewählt, mit Ausnahme der Wettbewerbsrichter, die nach absolvierter Schulung vom Hauptvorstand des Polnischen Jagdverbandes benannt werden. Das oberste Organ des Clubs ist die Generalversammlung der Clubmitglieder, die einmal jährlich stattfindet.

Auf Veranlassung des Clubs werden landesweite Konferenzen für Wettbewerbsorganisatoren veranstaltet. Ihr Ziel besteht besteht darin, Erfahrungen auszutauschen, gemeinsame Abstimmungen zu treffen sowie Schulungen zu bestimmten Problemstellungen, wie z.B. die Bedienung des Computerprogramms für die Durchführung von Jagdhornbläser-Wettbewerben, durchzuführen. Der Club hat einige Male methodische Seminare für Gruppenleiter organisiert. Ab 2005 veranstaltet der Club auch landesweite Jagdhornbläser-Wettbewerbe im Jagdschießen. Im Jahre 2000 organisierte der Club ein internationales Symposium zum Thema Jagdmusik. Das Symposium fand im Jagdschloss Promnice bei Pszczyna (Pleß) statt, das als Wiege der Jagdsignale und des Fürst-Pleß-Horns gilt. Fachvorträge wurden von 12 Experten aus Polen, Deutschland, Osterreich und Tschechien gehalten. Bedauerlicherweise konnten diese Materialien bisher noch nicht veröffentlicht werden. Dies stellt für unseren Club eine der wichtigsten Aufgaben für die nächste Zukunft dar.

Die Ordnung der Jagdhornbläser-Wettbewerbe in Polen sieht Vorträge in der Solisten- und Gruppen-Kategorie vor. Die Vortragenden werden in Klassen nach dem Schwierigkeitsgrad des Repertoires unterteilt: Klasse C (leichte Jagdsignale), Klasse B (mittelschwere Jagdsignale) und Klasse A-G (schwierig zu spielende Jagdsignale). Die Sonderklasse D wurde speziell für Kinder unter 12 Jahren geschaffen. Bei der Gruppen-Kategorie sind noch die Anzahl der Gruppenmitglieder und die Art der Instrumente von Bedeutung. Vor dem Vortrag werden 3 Jagdsignale aus der jeweiligen Klasse ausgelost. Die Vortragenden werden von einer drei- bis fünfköpfigen Jury nach 4 Wettbewerbskriterien bewertet: Erscheinungsbild und Präsentation, Übereinstimmung des Vortrags mit der Notenaufzeichnung (Melodie, Rhythmus, Tempo, Artikulation), Spieltechnik (u.a. Klang, falsche Töne, Intonation) und musikalischer Eindruck. Bei dem ersten Kriterium können 0-10 Punkte für den gesamten Vortrag und bei den übrigen Kriterien 0-10 Punkte für jedes Jagdsignal von jedem Preisrichter vergeben werden. Die Ordnung der Jagdmusikwettbewerbe sieht nur eine Gruppen-Kategorie mit 4 Klassen vor: MB – Jagdhörner in B, MEs – Jagdhörner in Es, MD – Jagdhörner in D und MSH („Hubertus-Salon”) - instrumentale Darbietungen mit „nicht jagdlichen” Instrumenten, vokale sowie instrumental-vokale Darbietungen.

Im Jahre 2007 fanden in Polen 21 Jagdhornbläser-Wettbewerbe statt. Die Wettbewerbe werden teilweise (sog. Woiwodschaftswettbewerbe) auch als Ausscheidungen ausgetragen, in denen sich Solisten für den gesamtpolnischen Wettbewerb qualifizieren. Als Polnische Meisterschaft gilt der Gesamtpolnische Jagdhornbläserwettbewerb um das „Wojski-Horn“. Er findet im Rahmen des Gesamtpolnischen Jagdmusikfestivals statt. Das Festival wird jedes Jahr an einem anderen Ort in Polen veranstaltet, dauert 3 Tage und stellt ein großes Fest für die Jagdhornbläser dar. Zu den Teilnehmern gehören qualifizierte Solisten und fast alle landesweit tätigen Bläsergruppen. Über den Jagdhornbläser-Wettbewerb hinaus finden parallel ein Jagdmusikwettbewerb, zahlreiche Konzerte, die Generalversammlung der Clubmitglieder, Hubertusmesse und andere Begleitveranstaltungen statt. Das Festival hat öfters einen internationalen Charakter und stellt den wichtigsten jagdmusikalischen Event in Polen dar.

 

Bardzo dobre i przydatne kompendium informacji o Klubie. Dzięki Maćku!